کارگزاران بورس چیست و انواع کارگزار در قانون بورس

کارگزاران بورس چیست و انواع کارگزار در قانون بورس

کارگزاران بورس

بازار سرمایه از ارکانی شکل گرفته که نقصان هریک از این عناصر، بازار را در رسیدن به اهداف خود، دچار اختلال می کند، افراد عمده جامعه حتی گروهی از متخصصین، بورس اوراق بهادار را سمبل اصلی بازار سرمایه می دانند. بازیگران اصلی این بازارها، نهادهای مالی هستند. این نهادها از جمله کارگزاران، شرکت ها و صندوق های سرمایه گذاری، شرکت های تأمین سرمایه ، بازارگردانان، موسسه های رتبه بندی اعتباری، شرکتهای پردازش اطلاعات مالی، مشاوران سرمایه گذاری از این دست نهادها می باشد. در قانون بازار اوراق بهادار ایران نهادهای مالی فعال در بورس مورد اشاره قرار گرفته اند ، این نهادها عبارتند از: کارگزار، معامله گر، بازارگردان، مشاور سرمایه گذاری، صندوق سرمایه گذاری، شرکت سرمایه گذاری، موسسات رتبه بندی، شرکت پردازش گر اطلاعات، شرکت تأمین سرمایه؛ می باشند. (گروه نویسندگان، 1389)

کارگزاران بورس چه کسانی هستند؟

بورس اوراق بهادار یک بازار سرمایه است که در آن اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس از طریق انعقاد قراردادهای خرید یا فروش اوراق بهادار بورسی، خرید و فروش می شوند و یا قرار دادهای سبد گردانی بورسی منعقد می گردد .» (کیمیایی طلب، 1386) وظیفه انجام این معاملات برعهده کارگزاران می باشد. کارگزاران مهمترین رکن سازمان بورس محسوب می شوند ، زیرا براساس ماده 1 آئین نامه اجرایی سازمان کارگزاران اعمال و وظایف بورس اوراق بهادار یعنی دادوستد اوراق بهادار صرفا توسط آنان انجام می گردد، بنابر این وضعیت حقوقی آنان از جنبه های گوناگون از اهمیت زیادی برخوردار است . با در نظر گرفتن نقش و وظیفه کارگزاران میتوان گفت کارگزارشخصی است که اوراق بهادار مورد معامله در بورس معامله قرار میدهد و از آنجا که کارگزار بنا به دستور خرید و یا فروش مشتریان خود اوراق بهادار مربوط به آنان را مورد داد و ستد قرار میدهد میتوان گفت که کارگزار مأمور خرید و یا فروش اوراق بهادار از سوی مشتریان است . به موجب بند 13 ماده 1 قانون بورس اوراق بهادار مصوب 1384 کارگزار: شخص حقوقی است که اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها
معامله میکند..»(ستوده تهرانی، 1390) بند 14 همین ماده هم عنوان می کند ، چنانچه این شخص اوراق بهادار را برای دیگران و به حساب آنها یا به حساب خود معامله نماید، کارگزار /معامله گر شناخته می شود.

انواع کارگزار در قانون بورس اوراق بهادار

ماده 11 ‌قانون تأسیس بورس اوراق بهادار ‌مصوب 1345/2/27 کارگزاران بورس را به دو دسته تقسیم میکند :

دسته اول: اشخاص حقيقى كه طبق مقررات قانونى به كارگزارى بورس پذيرفته مي‌شوند.

دسته دوم: مؤسسه‌هاى مالى و اعتبارى ايرانى كه صلاحيتشان مورد تأييد بانك مركزى جمهورى اسلامى ايران قرار گرفته باشد. اين مؤسسه‌ها، وظايفى را كه از حيث كارگزارى به عهده خواهند داشت، به وسيله نمايندگان خود انجام مي‌دهند.

شرایط کارگزاران

بر اساس ماده 12 همین قانون، همه كارگزاران، اعم از دسته اول و دوم، بايد داراى شرايط زير باشند:

(1) تابعيت ايران.

(2) نداشتن پيشينه محكوميت كيفرى مؤثر.

(3) داشتن حسن شهرت.

(4) داشتن دست كم 25 سال تمام.

(5) داشتن دست كم مدت سه سال سابقه كارآموزى نزد يك يا چند كارگزار.

(6) پذيرفته شدن در امتحان نظرى و حرفه‌اى، طبق آيين‌نامه بورس.

(7) اجازه هيأت مديره بورس.

شوراى بورس مي‌تواند اجراى بند (7) ماده فوق را تا هنگام انتخاب اعضاى هيأت مديره بورس و اجراى بند (5) آن را حداكثر تا سه سال پس از تاريخ تشكيل بورس، به تأخير بيندازد.

در مورد گروه دوم، يعنى مؤسسه‌هاى مالى و اعتبارى، تنها بندهاى (1) و (7) اين ماده بايد رعايت شود. با وجود اين، نمايندگان اين مؤسسه‌ها هم بايد واجد كليه شرايط ياد شده در بالا باشند. ( ماده 6 اساسنامه سازمان كارگزاران بورس اوراق بهادار تهران)

با توجه به نقش کارگزار در حفظ سلامت معاملات در بورس در قانون شرایط اخراج کارگزاران از بورس مشخص شده است. براساس بند الف از بند 60 ماده 7 اساسنامه سازمان به هیآت مدیره بورس اجازه میدهد که عضو متخلفی را که رعایت قوانین بورس ، مقررات آیین نامه ها مواد اساسنامه یا مقررات دیگر را ننماید یا از اجرای تصمیمات هیأت مدیره بورس سرباز زند یا به تشخیص هیأت مدیره بورس رفتاری خلاف شئون حرفه ای خود داشته باشد یا به عملی بر خلاف مصالح و منافع بورس یا اعضاء سازمان انجام دهد اخراج یا تعلیق کند.

منابع

گروه نویسندگان، نهادهای مالی، راهنمای قانون بازار اوراق بهادار، تهران، شرکت اطلاع رسانی و خدمات بورس، جلد اول، 1389

کیمیایی طلب ، حمیدرضا ، تعهدات قراردادی کارگزاران بورس اوراق بهادار در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق فرانسه و انگلیس، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته حقوق خصوصی دانشگاه قم، 1386

ستوده تهرانی، حسن، حقوق تجارت ،جلد سوم، دادگستر، 1390

اساسنامه سازمان كارگزاران بورس اوراق بهادار تهران

‌قانون تأسیس بورس اوراق بهادار ‌مصوب 1345/2/27

قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران 1384/9/1